خروج (بغی) بر امام یا دولت اسلامی در کلام و فقه، آثاری دارد. اینکه خروج، موجب کفر میشود یا فسق؟ از جمله این آثار است. در میان علمای امامیه در حکم خروج بر امام معصوم دو نظریه وجود دارد، اما از حکم خروج بر دولت اسلامی در عصر غیبت، بحثی نشده است. این مقاله، عهدهدار بررسی تحلیلی ـ اجتهادی این مسأله است. با نقل، نقد و بررسی دیدگاههای فقیهان و دلایل هر گروه در این مسأله، به این نتیجه میرسیم که خروج بر امام معصوم، موجب کفر نیست؛ چه رسد به خروج بر دولت اسلامی در عصر غیبت، اما چون خروج بر امام معصوم از روی علم و عمد از گناهان کبیره است، موجب فسق و خروج از دایره عدالت میگردد. خروج بر دولت اسلامی هم در مواردی موجب فسق میشود.
)