مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر مبانی و روش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

علوم و معارف اسلامی از آغاز پیدایش و تأسیس آن به رشته‌ها و علوم مختلف از جمله عقاید، اخلاق، فقه، تفسیر، تاریخ، و... تقسیم گردید و براساس همین تقسیم، هر بخشی از موضوعات و مسائل مورد نیاز در یکی از علوم مورد بحث و پژوهش قرار گرفت و به موضوعات و مباحث آن علم معروف گردید و دیگر علوم از ورود و تحقیق در آن مسائل و موضوعات منع شدند. از جمله این علوم اسلامی می‌توان به دو علم فقه و اخلاق اشاره کردکه از همان آغازین انشعاب علوم اسلامی در میان مسلمانان پدید آمد و هر یک از این دو علم، مسائل و موضوعات خاصی را به خود اختصاص دادند. لکن آنچه قبل از ورود در هر علم و مسائل آن لازم می‌باشد شناخت مبانی و منابع و نیز روش‌هایی است که یک علم از آن بهره گرفته و به دستیابی و تحلیل مسائل و موضوعات خود پرداخته است. این پژوهه به بررسی مقایسه‌ای این دو مؤلفه مهم −مبانی، روش− در دو دانش فقه و اخلاق پرداخته و حدود هر دو را آشکار کرده تا حریم هر یک مشخص شود و از همین‌رو نقاط قوت و ضعف آنها را نمایان کرده است. شایان ذکر است نگارنده با روش تحلیلی−کاربردی و با بهره‌گیری از منابع مکتوب و تراث فقهی و اخلاقی، به تحلیل و نسبت‌سنجی دو علم فقه و اخلاق در ساحت مبانی و روش پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


1. احمدپور، مهدی (1395)، آشنایی با اخلاق اسلامی، قم: دانشگاه معارف اسلامی.
2. اردبیلی، ملا احمد، بی‌تا، زبدة البیان، تهران: مکتبة المرتضویه.
3. اصفهانی، محمدتقی (1411ق)، هدایت المسترشدین فی شرح معالم الدین، قم: مؤسسه آل‌البیت.
4. انصاری، مرتضی (1430ق)، فرائد الاصول، قم: انتشارات کنگره شیخ انصاری.
5. بهائی عاملی، محمد بن الحسین (1381)، زبدة الاصول، قم: انتشارات مرصاد.
6. جعفری، محمدتقی (1383)، جایگاه تعقل و تعبد در معارف اسلامی، مؤسسه آثار علامه جعفری.
7. جناتی، ابراهیم (1380)، روش‌های استنباط، از منظر فقهای اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر.
8. جوادی آملی، عبدالله (1377)، فلسفه حقوق بشر، قم: انتشارات اسراء.
9. ــــــــــــــ (1378)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه اسراء.
10. ــــــــــــــ (1391)، ادب فنای مقربان، قم: مؤسسه اسراء.
11. حسن‌زاده آملی، حسن (1389)، شرح فی حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، انتشارات دفتر تبلیغات.
12. حکیم، سیدمحسن (1404ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
13. حلی، جعفر بن الحسن (1364)، المعتبر فی شرح المختصر، تهران: مؤسسه سیدالشهداء.
14. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1382)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
15. خمینی، سیدروح‌الله (1389)، صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامe.
16. ــــــــــــــ (1382)، مصباح الهدایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامe.
17. خویی، سیدابوالقاسم (1385)، محاضرات فی اصول الفقه، تهران: انتشارات امام موسی صدر.
18. سبزواری، سیدعبدالاعلی (1430)، تهذیب الاصول، قم: انتشارات دارالتفسیر.
19. سروش، عبدالکریم (1373)، مدارا و مدیریت، تهران: مؤسسه صراط.
20. ــــــــــــــ (1379)، «مقاله حق و تکلیف»، نشریه کیان، ش46، ص19−31.
21. شبیری زنجانی، سیدموسی (1382)، کتاب نکاح، قم: مؤسسه رأی‌پرداز.
22. شعرانی، میرزا ابوالحسن (1384ق)، شرح اصول کافی با تعلیقات شعرانی، تهران: مکتبه الاسلامی.
23. صدر، محمدباقر (1396)، الفتاوی الواضحة، نجف: مطبعة الآداب.
24. ــــــــــــــ (1395ق)، المعالم الجدیدة، تهران: مکتبه النجاح.
25. ــــــــــــــ (1412)، بحوث فی علم الاصول، بیروت: دارالزهرا.
26. صدوق، محمد بن علی بابویه (1373)، المقنع، قم: مؤسسة الامام الهادیg.
27. صرامی، سیف‌الله (1391)، مقایسه منابع حقوق و فقه، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
28. ضیا آبادی، سیدمحمد (1383)، تفسیر سوره یس، تهران: انتشارات دارالزهراh.
29. ضیایی‌فر، سعید (1393)، مکتب‌شناسی فقهی، تهران: انتشارات عروج.
30. طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
31. طبسی، نجم‌الدین (1391)، مشروعیت اذان بین فریقین، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
32. عاملی، حسن بن زین الدین (1365)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
33. قمی، میرزا ابوالقاسم (1387ق)، قوانین الاصول، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
34. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، (بی‌تا)، کشف الغطاء عن مهمات الشریعة الغراء، اصفهان: انتشارات مهدوی.
35. کاشف الغطاء، محمدحسین (1381ق)، اصل الشیعة و اصولها، نجف: مکتبة الادب.
36. کرکی، علی بن الحسین (1414ق)، جامع المقاصد، قم: مؤسسه آل‌البیت.
37. لاهیجی، عبدالرزاق (1372)، گوهر مراد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
38. مبلغی، احمد (1393)، موسوعة الاجماع فی فقه الامامیة، قم.
39. مجلسی، محمدباقر (1375)، بحارالانوار، تهران: انتشارات اسلامیه.
40. مصباح یزدی، محمدتقی (1365)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
41. مطهری، مرتضی (1374)، جهان پیش اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
42. ــــــــــــــ (1376)، آشنایی با علوم اسلامی (منطق، فلسفه، عرفان)، تهران: انتشارات صدرا.
43. ــــــــــــــ (1379)، مسئله شناخت، تهران: انتشارات صدرا.
44. ــــــــــــــ (1389)، مجموعه آثار، ج23، تهران: انتشارات صدرا.
45. مظفر، محمدرضا (1387)، عقائد الامامیة، قم: انتشارات انصاریان.
46. ــــــــــــــ (1383)، اصول الفقه، قم: دارالعلم.
47. مفید، محمد بن نعمان (1413ق)، المقنعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
48. مکارم شیرازی، ناصر (1422)، دایرة المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات امیرالمؤمنینg.
49. موسوی تهرانی، سیدرسول (1395)، مجمع الفوائد فی شرح الفرائد، قم: انتشارات طبا.
50. نراقی، ملا احمد (1411)، معراج السعادة، قم: انتشارات دارالعلم.