بررسی دلیلیت و اعتبار کارشناسی در آیین دادرسی اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه وحقوق دانشکده حقوق دانشگاه آزاد واحداصفهان خوراسگان ایران

2 عضوهیات علمی گروه فقه وحقوق دانشکده حقوق دانشگاه آزادخوراسگان اصفهان ایران

چکیده

کارشناسی در نظام آیین دادرسی اسلام به‌عنوان یکی از ادله اثبات دعوی تحت عناوین نظر اهل خبره و اهل‌المعرفه مطرح بوده و از جنبه‌های فقهی و حقوقی بحث و بررسی شده است. در فقه موضوعاتی از جمله تقویم و ترجمه و تقسیم و طبابت، تخصصی شناخته شده‌اند و تشخیص آنها نیاز به خبرویت خاص و اظهار نظر کارشناسی دارد که رجوع به کارشناسان آن رشته‌ها به حکم عقل و بناء عقلا که منعی از شارع در مورد آن نرسیده ضرورت دارد و در حقوق موضوعه نیز کارشناسی در کنار دیگر دلایل اثبات ذکر شده که بیانگر استقلال آن بوده و وضع قانون خاص آن نیز بر اهمیت جایگاهش افزوده است؛ بنابراین باید به‌عنوان یک دلیل مستقل اثبات در کنار دیگر دلایل مورد توجه قانونگذاران و مراجع قضایی قرار گیرد و در قانون مدنی از جمله ادلۀ اثبات محسوب شود و در قانون آیین دادرسی نیز دادگاه‌ها را در رسیدگی به موضوعات تخصصی ملزم به ارجاع و استناد به نظر کارشناس نماید. به‌گونه‌ای که بی‌اعتنایی دادرسان به این امر موجب نقض آرای آنها در مراحل بالاتر و تخلف انتظامی شناخته شود.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
1. اردبیلى، سیدعبدالکریم موسوى (‌1423ق)، فقه القضاء‌، چاپ دوم‌، قم.
2. اصفهانى، فاضل هندى، محمد بن حسن (‌1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام،چاپ: اول‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
3. البارودی العتیبی، سعود بن عبدالعالی (1427)، الموسوعة الجنائیة الإسلامیة المقارنة بالأنظمة المعمول بها فی المملکة العربیة السعودیة، الطبعة الثانیة.
4. امامی، سیدحسن (1375)، حقوق مدنی، کتابفروشی اسلامیه، چاپ هفتم.
5. بحرانى، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (‌1405ق)، ‌الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، نوبت چاپ: اول، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى.
6. بصرى بحرانى، زین‌الدین، محمدامین (‌1413ق)، کلمة التقوى،‌ چاپ: سوم، قم: سیدجواد وداعى‌.
7. البغدادی الحنبلی، ابی‌الوفاء علی بن عقیل بن محمد بن عقیل (513ق)، الواضح فی اصول الفقه، تحقیق دکتر عبدالله بن عبدالمحسن الترکی.
8. بهرامی، بهرام (1389)، بایسته‌های ادله اثبات، چاپ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی نگاه بینه.
9. پیرهادی، محمدرضا؛ صادق مرادی و محمود پیرهادی (1390)، «تقلیل ثمن و روش کارشناسی آن در قانون مدنی ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980، م، وین»، نشریه تحقیقات حقوقی آزاد، بهار، ش11، ص39−77.
10. پورسید، بهزاد و کیخافرزانه، محمدامین (1391)، «اعتبار نظر کارشناس و اهل خبره در فقه امامیه و عامه با مطالعه تطبیقی در کشورهای عربی»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش35، بهار و تابستان، ص125−156.
11. جزیرى، عبدالرحمن − غروى، سیدمحمد − یاسر مازح (1419ق)، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت وفقاً لمذهب أهل‌البیتb‌، چاپ اول، ‌بیروت−لبنان: دارالثقلین.
12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1348 و 1391)، دانشنامه حقوقی، ج1، 3 و 5، چاپ دوم، چاپخانه سپهر، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، 2536و انتشارات گنج دانش.
13. ـــــــــــ (1381)، دائرة المعارف علوم اسلامی قضایی، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی گنج دانش.
14. حسن‌زاده، مهدی (1388)، بررسی فقهیحقوق کارشناسی و ارزش اثباتی آن، چاپ اول، انتشارات دانشگاه قم.
15. حلّى، شمس‌الدین محمد بن شجاع القطّان (‌1424ق)، معالم‌الدین فی فقه آل یاسین دورة فقهیة کاملة على وفق مذهب الإمامیة‌، چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادقg.
16. حلّى، محقق، نجم‌الدین، جعفر بن حسن (‌1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام،‌ چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
17. خدابخشی، عبدالله (1393)، مبانی فقهی قانون آیین دادرسی مدنی، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
18. دزفولى، مرتضى بن محمد امین انصارى (‌1415ق‌)، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات (ط−الحدیثة)، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
19. سبحانی تبریزی، جعفر (1391)، الوسیط فی اصول الفقه، ترجمه و شرح دکتر عباس زراعت، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانش‌پذیر.
20. سبزوارى، محقق، محمد باقر بن محمد مؤمن (‌1423ق)، کفایة الأحکام،‌ چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
21. سعدى، ابوجیب (‌1408ق)، اصطلاحات فقهى،‌ چاپ دوم، دمشق−سوریه: دارالفکر.‌
22. شمس، عبدالله (1386)، آیین دادرسی مدنی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دراک.
23. صدرزاده افشار، سیدمحسن (1369 و 1376)، ادله اثبات دعوی، چاپ اول و سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
24. صدر، شهیدسیدمحمد (‌1420ق)، ما وراء الفقه‌‌، محقق/ مصحح: جعفر هادى دجیلى، چاپ اول، بیروت−لبنان: ‌دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
25. طرابلسی، ابن‌براج، قاظی، عبدالعزیز (1406)، المهذب البارع، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
26. الطوسی، ابی‌جعفر محمد بن الحسن، شیخ طوسی (1417ق)، عدۀ الاصول، الطبعة الاولی، قم: ذوالحجه المطبعة ستاره.
27. ‌طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن (‌1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌ نوبت.
28. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن (‌1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى،‌ چاپ دوم، بیروت−لبنان: دارالکتاب العربی.
29. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى (‌1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
30. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على (‌1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، چاپ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
31. عاملى، سیدجواد بن محمد حسینى‌، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط−القدیمة)، چاپ اول، بیروت−لبنان: ‌دار إحیاء التراث العربی.
32. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على (‌1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشى−کلانتر)، چاپ ///، قم: کتابفروشى داورى‌.
33. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على (‌1412ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشی−سلطان العلماء)، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
34. قمّى، سیدتقى طباطبایى (‌1425ق)، هدایة الأعلام إلى مدارک شرائع الأحکام‌، چاپ اول، قم: انتشارات محلاتى.
35. کابلى، محمد اسحاق فیَّاض (‌1426ق)، المسائل المستحدثة‌، چاپ اول، کویت: مؤسسه مرحوم محمد رفیع حسین‌.
36. کاتوزیان، ناصر (1384)، اثبات و دلیل اثبات، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
37. گیلانى، میرزاى قمّى، ابوالقاسم بن محمد حسن (‌1413ق)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات‌، چاپ اول، تهران: مؤسسه کیهان‌.
38. مامقانى، ملا عبدالله بن محمد حسن (1350ق)، نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال‌، چاپ اول، قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
39. متین دفتری، احمد (1381)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مجد.
40. مکارم شیرازی، ناصر (‌1422ق)، بحوث فقهیة هامة، چاپ اول، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالبg.‌
41. مغنیه، محمدجواد (‌1421ق)، فقه الإمام الصادقg، چاپ دوم، قم: مؤسسه انصاریان.
42. محمود عبدالرحمان‌ (بی‌تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قطع: وزیرى‌.
43. مدنی، سیدجلال‌الدین (1379)، ادله اثبات دعوی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات پایدار.
44. مشکینى، میرزا على،‌ تاریخ وفات مؤلف: 1428ق، مصطلحات الفقه‌.
45. منتظر قائم، مهدی (1390)، «ارش‌مبیع معیوب در صورت اختلاف کارشناسان»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، تابستان، ش54، ص151−178.
46. موسوى گلپایگانى، سیدمحمدرضا (‌1413ق‌)، کتاب القضاء، چاپ اول، قم: دارالقرآن الکریم‌.‌
47. موسوى خمینی، سیدروح اللّه (1425ق)، تحریر الوسیلة، ج4، مترجم: علی اسلامى، ترجمه، مدرسین حوزه علمیه قم.
48. نجفى، محمدحسن (‌1404ق‌)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، چاپ هفتم: بیروت−لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
49. نجفى کاشف الغطاء، على بن جعفر بن خضر (‌1422ق)، شرح خیارات اللمعة‌، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
50. هدایی، علیرضا؛ داورزنی؛ حسین حمیدی، محمدرضا (1394)، «بازپژوهی مبانی حجیت قطع و امارات در علم اصول»، مطالعات فقه وحقوق اسلامی، ش12، بهار و تابستان، ص277−298.