کفایت انشای نوشتاری در عقود و ایقاعات، از جمله ازدواج و طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

صحت و اعتبار انشای نوشتاری در عقود و ایقاعات از گذشته مورد بحث و اختلاف میان فقها بوده است. این اختلاف اگرچه در باب ازدواج و به‌ویژه طلاق کمتر به چشم می‌خورد؛ ولی در بررسی ادله بحث، نه‌تنها می‌توان بر درستی و اعتبار انشای نوشتاری در عموم عقود و ایقاعات استدلال کرد؛ بلکه در خصوص این دو باب و به‌ویژه عقد ازدواج نیز می‌توان صحت آن را پذیرفت. با این حال، در قانون مدنی ایران نه‌تنها لزوم لفظ در اجرای عقد ازدواج و به‌ویژه طلاق آمده، بلکه می‌توان شاهد لزوم تلفظ در برخی مواد مربوط به عقود دیگر مانند بیع بود. این در حالی است که امروزه نه‌تنها عمده معاملات مهم بر پایه نوشته و امضا تحقق می‌یابد، بلکه سندیت و اعتبار معاملات گفتاری در مقام اثبات −چنان‌که پیداست− مورد تأمل و خدشه است. این مقاله افزون بر تأکید بر درستی و اعتبار انشای نوشتاری در عموم عقود و ایقاعات، نشان می‌دهد که در خصوص عقد ازدواج و حتی طلاق نیز می‌توان چنین انشایی را معتبر شمرد.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‌ادریس، حلی، محمد بن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، 3ج، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
2. ابن‌حمزه، طوسى، محمدبن‌على‌بن‌حمزه (1408ق)، الوسیلة إلى نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
3. امام ‌خمینی (1382ق)، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، 3ج، قم: اسماعیلیان.
4. امام ‌خمینى، موسوی، سیدروح‌الله (1421‌ق)، البیع، 5‌ج، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینىe.‏
5. انصارى، مرتضى‌‌بن‌‌محمدامین (1415ق)، کتاب المکاسب، 6ج، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
6. انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین (1415ق)، کتاب النکاح، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
7. حر عاملى، محمد‌بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، 30ج، قم: مؤسسه آل‌البیتb.
8. حلّى، محقق، جعفر‌‌بن‌حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4ج، قم: مؤسسه اسماعیلیان، دوم.
9. حلّى، محقق، جعفر‌بن‌حسن (1412ق)، نکت النهایة، 3ج، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
10. خمینی، سیدمصطفی (1418ق)، تحریرات فی الاصول، 6ج، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌ خمینیe.
11. خوانسارى، سیداحمد‌‌بن‌یوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، 7ج، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
12. خویى، موسوی، سیدابوالقاسم (بی‌تا)‌، مصباح الفقاهة، 7ج، تقریر: محمدعلی توحیدی، بی‌جا: بی‌نا.
13. خویى، موسوی، سیدابوالقاسم (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، 33ج، قم: مؤسسة احیاء آثار الإمام الخوئی.
14. دورانت، ویل (1365)، تاریخ تمدن (یونان باستان)، ترجمه امیرحسین آریانپور، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
15. دورانت، ویل (1367)، تاریخ تمدن (عصر ایمان)، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
16. زنجانى، سیدموسى شبیرى (1419ق)، کتاب نکاح، 25ج، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
17. سبحانی، جعفر (1375)، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم: مؤسسه امام صادقg.
18. شهید اول، عاملى (بی‌تا)، محمد بن مکى، القواعد و الفوائد، 2ج، قم: کتابفروشى مفید.
19. شهید ثانى، عاملى، زین‌الدین‌ بن‌ على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15ج، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
20. شهید ثانی (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، تحقیق سیدمحمد کلانتر، 10ج، قم: داوری.
21. صدوق، محمّد بن ‌على بن بابویه (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، 4ج، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
22. طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1419ق)، العروة الوثقى (المحشّٰى)، 5ج، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
23. طوسى، محمد‌‌بن‌حسن (1407‌ق)‏، تهذیب الأحکام، 10ج، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چهارم.
24. طوسى، محمد‌بن‌‌حسن (1400‌ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دار‌‌الکتاب العربی.
25. عاملى، سیدجواد بن ‌محمد (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
26. علامه حلّى، حسن‌‌بن‌یوسف اسدى (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل‌البیتb.
27. علامه حلّى، حسن بن یوسف اسدى (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، 3ج، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
28. علی، جواد (1978م)، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، 10ج، بیروت: دارالعلم للملایین، بغداد: مکتبة النهضه، دوم.
29. کرکى، محقق ثانی، على ‌بن ‌حسین‌ (1414‌ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13ج، قم: مؤسسه آل‌البیتb.
30. کلینى، محمد‌بن‌یعقوب (1429ق)، الکافی، 15ج، قم: دارالحدیث.
31. مجلسی اول، محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، 14ج، چ2، تحقیق سیدحسین موسوی کرمانی و همکاران، قم: کوشانپور.
32. مصطفوى حسن (1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14ج، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
33. نجفى، محمد‌حسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43ج، دار إحیاء التراث العربی.
34. نراقى، ‌احمد (1415‌ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، 19ج، قم: مؤسسه آل‌البیتb.